Athenaeum Boekhandel is hoofdsponsor van het Historisch Café
Athenaeum Boekhandel is hoofdsponsor van het Historisch Café
| 13 mei 2009 | Kunst als provocatie | Jerker Spits | |
| 8 april 2009 | Geen nieuws | Frans Thuijs | |
| 11 maart 2009 | De strijd tegen de Apartheid begon eerder | Erica Meijers | |
| 11 februari 2009 | De onmogelijke openbaarheid van het verleden | Thomas von der Dunk | |
| 10 december 2008 | Onze armoedige geschiedenis. Vijf twijfels over de vaderlandse identiteitspolitiek | Krijn Thijs | |
| 12 november 2008 | Publieke historici en historisch publiek | Adriaan van Veldhuizen | |
| 13 oktober 2008 | Het lerarentekort in de Oudheid | Gerard Boter | |
| 10 september 2008 | Over kolonialisme | Susan Legêne | |
| 11 juni 2008 | Het leervermogen van wetenschappers | Rienk Vermij | |
| 3 en 14 mei 2008 | Drie curieuze historische kookboeken | Merel Boers | |
| 13 februari 2008 | Drie opvallende invalshoeken op Afrika | Frans Huijzendveld | |
| 9 Januari 2008 | Bekentenissen van een namaak historica | Irma Thoen |
Alle columns van 2003 t/m 2007Geachte toehoorders:
Komt een bekend historicus bij de dokter. De dokter, een psychiater richting psychoanalyse vraagt: 'Als u de liefde bedrijft, heeft u dan het gevoel dat u vrouw u wilt ontmannen?' De bekende historicus aarzelt even. Ja, hij herkent maar al te goed wat de dokter zegt. 'Ja', zegt hij dan, 'ik let erg op mijn penis als ik vrij'. Enig idee wie deze bekende historicus is?
In 1951 komt onze bekende historicus in de Amsterdamse Vijzelstraat toevallig enfant terrible en journalist Jacques Gans tegen. Deze had in de oorlog in Londen het Comité van Actie tegen het Neo-fascisme opgericht, om te waarschuwen voor de extreem-rechtse opvattingen die daar leefden onder de Nederlandse autoriteiten. Ook onze bekende historicus had deel uitgemaakt van het comité, maar op aandingen van minister-president Gerbrandy was hij eruit gestapt. Hij vertelde Gans dat hij zich diep schaamde voor zijn houding zeven jaar eerder en dat hem zoiets niet opnieuw zou overkomen. Gans antwoordde, zo schrijft onze bekende historicus in zijn herinneringen 'dat het hem plezier deed dat te horen'.
Onze bekende historicus was natuurlijk Loe de Jong.
Nu publiceerde ook Jacques Gans ooit zijn herinneringen en ook hij schrijft over deze ontmoeting met Loe de Jong, die overigens volgens Gans niet in de Vijzelstraat maar in café Américain plaatsvond. Volgens Gans zei De Jong: 'Ik was toen in Londen wel een beetje een zak'. Waarop Gans antwoordde: 'Maar dat ben je toch nog!'.
Geachte toehoorders, deze anekdotes leken me een mooi opstapje om het vanavond met u te hebben over de historicus als mens. Toen ik het onderwerp afgelopen paasdagen zat te overdenken, realiseerde ik me dat ik u vanavond met een heel naar gevoel naar huis zou sturen. Zo'n slecht mens wil ik niet zijn. Ik ga daarom nu een radicale draai aan mijn verhaal geven.
Geachte toehoorders, het gaat heel goed met geschiedenis! Afgelopen december vierde het Historisch Nieuwsblad zijn vijftienjarig bestaan. Het werd opgericht als protest tegen de braafheid in historische kring. Mijn voorganger als hoofdredacteur Jos Palm formuleerde het onlangs heel aardig: 'De eerste paar jaar vormde Historisch Nieuwsblad het georganiseerde wantrouwen van een zootje ongeregeld tegenover het geschiedkundig establishment'. Om het academische wereldje uit te dagen, publiceerde Historisch Nieuwsblad onoorbare lijstjes: welke historici zijn het meest productief, wie is het machtigst? Ze waren plagerig bedoeld, maar werden door de historici zeer serieus opgevat. In het archief van het Historisch Nieuwsblad bevinden zich tal van brieven van mensen die vonden dat ze te laag op de lijstjes stonden.
Overigens geen brief van de beroemde genodigde die na mij volgt: Jan Luiten van Zanden. Hij sierde in november 1996 de cover van Historisch Nieuwsblad, getooid in de ook in die tijd niet al te modieuze sociaal-economische slobbertrui. Van Zanden was toen de meest productieve historicus van Nederland. De conclusie van het onderzoek: historisch Nederland gaat aan productiviteit tenonder. Die conclusie was gebaseerd op een krankzinnige berekening: Een historicus die alleen al het werk van zijn Nederlandse vakbroeders wil bijhouden, moet per dag 216 pagina's lezen.
Historisch Nieuwsblad werd vooral opgericht om geschiedenis onder de mensen te brengen. Dat lukte pas gaandeweg en vooral nadat het blad in 2000 commercieel was gegaan. Tegenwoordig worden elke maand minimaal 15.000 exemplaren gedrukt, dat waren er in de begintijd hooguit 2.000.
Waarom gaat het zo goed met geschiedenis? Meestal wordt erop gewezen dat er veel meer belangstelling is door de Europese eenwording, door de millenniumwisseling, door het nieuwe patriottisme sinds Fortuyn en nog zo het een en ander. Wellicht. Zelf denk ik dat het vooral komt door een verbetering van het aanbod: meer toegankelijke geschiedenis voor een breed publiek.
Andere Tijden op televisie, OVT op de radio en – voeg ik er bescheiden aan toe – Historisch Nieuwsblad als tijdschrift met zijn satellieten: de Grote Geschiedenis Quiz en de Week van de Geschiedenis. Nog veel belangrijker zijn de heuglijke ontwikkelingen op boekengebied. Er zijn zeer leesbare journalisten die zich op geschiedenis gestort hebben: Geert Mak, Frank Westerman, Annejet van der Zijl, Judith Koelemeijer. Alle behalen met hun boeken enorme oplagen.
Koelemeijer werd onlangs in een interview gevraagd: vanwaar de enorme belangstelling voor geschiedenis? Ze zei: 'Het is nu zo dat een aantal journalisten zich tegelijk met geschiedenis is gaan bezighouden, en dat daar heel veel belangstelling voor is. Waarschijnlijk omdat die journalisten geschiedenis op een toegankelijker manier vertellen dan historici'. Dat is nogal gemeen van Koelemeijer en ook niet helemaal waar. Er zijn namelijk steeds meer serieuze historici die zich op een groot publiek richten met toegankelijke en oorspronkelijke boeken: Luuc Kooijmans, Luc Panhuysen, de oudgedienden Arie van Deursen en Henk Wesseling, Henk van Nierop en zelfs sociaal-economisch historici durven tegenwoordig leesbaar te schrijven, zie iemand als Maarten Prak.
Geachte toehoorders, de door castratie-angst beheerste Loe de Jong mag dan niet zo'n moedig mens geweest zijn, hij was wel een Groot Historicus. Met een omvangrijk en leesbaar oeuvre waarmee hij middenin de maatschappij stond. Terecht werd er in de jaren negentig een grote historische prijs voor het beste historische boek naar hem vernoemd. Frank Westerman won die prijs ooit voor zijn Graanrepubliek en Regina Grüter voor haar mooie boek over Weinreb. Helaas is de Loe de Jongprijs door geldgebrek een stille dood gestorven.
Ik heb een nieuwtje voor u. Pas over een week of twee zal het in de openbaarheid komen. Sinds een paar dagen is er een nieuwe grote historische prijs: de Historisch Nieuwsblad/Volkskrant Prijs voor het beste geschiedenisboek. Er is een geldbedrag aan verbonden van minstens 10.000 euro en de prijs zal voor het eerst uitgereikt worden tijdens de komende Nacht van de Geschiedenis op 20 oktober. We hopen met de prijs een verdere stimulans te geven aan het goede historische boek in Nederland en dat zal de geschiedenis zeker ten goede komen.
Ik hoop dat u mij het niet kwalijk neemt dat ik mijn verhaal helemaal heb omgegooid vanwege dit nieuws. Dank u wel.
Frans Smits, 11 april 2007