Programma Extra Historisch Café 26 januari 2011 (Spui25)
20.00 – De wereld ontdekken in de 18e eeuw – met Luc Panhuysen en Thomas Rosenboom
Vergeet Engelse ontdekkingsreizigers als David Livingstone en Henry Morton Stanley: ook de Nederlandse geschiedenis kent haar eigen avonturier. De Nederlander Robert Jacob Gordon (1743-1795) maakte diverse ontdekkingsreizen door Zuid-Afrika. Hij danste mee met Kaffers, sloot vriendschap met stamhoofden, was getuige van de oplopende spanningen tussen trekboeren en inlanders, ontdekte de Oranjerivier, joeg op nijlpaarden en at giraffen.
In het boek Een Nederlander in de wildernis, dat tot stand kwam i.s.m het Rijksmuseum, beschrijft historicus Luc Panhuysen de persoon Gordon en zijn ontdekkingsreizen: zijn ontberingen en hoogtepunten vanaf de eerste reis tot aan zijn dramatische levenseinde, dat vrijwel samenviel met het einde van de Republiek. Zo krijgen wij een kleurrijke blik op het tijdperk van de Verlichting, toen kolonialisme samenging met een enorme honger naar kennis. Gordon was bevriend met vooraanstaande wetenschappers én met inheemse stamhoofden. Behalve VOC-militair en diplomaat was hij botanist, zoöloog, cartograaf en antropoloog. De ‘Atlas Gordon’, zijn fabuleuze verzameling kaarten en tekeningen, maakt deel uit van de collectie van het Rijksmuseum.
En vergeet ook Multatuli. Vijftig jaar voor Max Havelaar was er al een Nederlandse schrijver die excelleerde in anti-koloniale tirades. Thomas Rosenboom leefde een jaar met het werk van Jacob Haafner, die schreef als een vlammenwerper. Haafner (1754-1809) woonde zo’n twintig jaar in Zuid-Afrika, India en Sri Lanka. Tegen het eind van zijn leven schreef hij vijf reisverhalen die een groot publiek vonden en vertaald werden. Sindsdien is Haafner in de vergetelheid geraakt, maar de laatste decennia werden zijn werken heruitgegeven, en momenteel is Thomas Rosenboom bezig met een hertaling van Haafners populairste reis- en liefdesverhaal: Reis in een palankijn. Het zal nog dit voorjaar verschijnen.
Een gesprek met Luc Panhuysen en Thomas Rosenboom over deze twee vergeten reizigers, over het ontdekken van nog niet in kaart gebrachte gebieden, talen en culturen – en over waarom we beide auteurs nu nog steeds zouden moeten lezen.
Luc Panhuysen (1962) is historicus. Hij publiceerde onder andere De ware vrijheid, De beloofde stad en Rampjaar 1672 (genomineerd voor de Grote Geschiedenis Prijs 2009). Een Nederlander in de wildernis is zijn nieuwste boek.
Thomas Rosenboom (1956) publiceerde tal van romans, waaronder Publieke werken, De nieuwe man en recentelijk Zoete mond, en won maar liefst tweemaal de AKO Literatuurprijs. Momenteel werkt hij aan De reis in een palankijn, een hertaling van Jacob Haafners bekendste boek, dat dit voorjaar zal verschijnen. Lees ook de Albert Verwey-lezing van Thomas Rosenboom over Jacob Haafner.
Gespreksleiding: Joop Hopster
