Programma Historisch Café 11 mei 2022
20.00 – 1572 door een andere bril bekeken. Gesprek met Raymond Fagel
In 1572, 450 jaar geleden, vielen de Geuzen Den Briel binnen; een gebeurtenis die niet – zoals wel vaak gedacht – het begin van de 1 april-traditie mankeerde. Volgens sommigen is dit wel het ontstaansmoment van wat later Nederland zou worden. De gebeurtenis wordt dit jaar dan ook breed uitgemeten en in tientallen gemeenten herdacht. De Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy refereerde er tijdens zijn speech op 31 maart naar als de ‘dag dat Nederland opstond tegen tirannie’.
De populaire beeldvorming over de verovering van Den Briel omvat dikwijls een wij-tegen-zij-narratief: een slechte Hertog van Alva en een vader des vaderlands in de persoon van Willem van Oranje; de overwinning van protestanten op de katholieken; een oorlog tussen Holland en Spanje. Dit beeld verdient nog steeds de nodige revisies. De Leidse historici Judith Pollman en Raymond Fagel beten zich vast in het roemruchte jaar 1572 en onderzochten deze episode van de burgeroorlog vanuit verschillende perspectieven, van burgers tot militairen. Dit resulteerde in boek 1572. Burgeroorlog in de Nederlanden (Prometheus, Amsterdam 2022). Wat was nou precies de rol van Alva en Oranje, de adel, de Geuzen en religieuzen? Wat was het plan of was er überhaupt een plan? Hoe heldhaftig waren de gebeurtenissen? Hoe is de beeldvorming omtrent 1572 te verklaren? Te gast is één van de twee auteurs, Raymond Fagel, die zich vooral specialiseert in de Spaanse soldaten en commandanten die in die periode in het huidige Nederland verbleven en de geschreven bronnen die zij achterlieten. Tijdens het interview besteden we dan ook extra aandacht aan de vraag hoe we de gebeurtenissen in 1572 vanuit hun perspectief kunnen bezien.
Raymond Fagel is universitair docent aan de Universiteit Leiden en gespecialiseerd in de periode van ca. 1480-1580. Hij richt zich daarbij onder meer op de relatie tussen de Lage Landen en Spanje. In zijn recente onderzoek trachtte hij de ‘Spaanse vijand’ een gezicht te geven, dat recentelijk resulteerde in zijn boek Protagonists of war. Spanish army commanders and the Revolt in the Low Countries (Leuven 2021).
Interviewer: Nathan van Kleij
20.45 – Pauze
21.00 – Column van Tycho
21.05 – Een Hollandse jongen aan de Ebro. Yvonne Scholten over Evert Ruivenkamp
In 2019 wordt in het nachtkastje van een overleden vrouw een dagboek gevonden. Het behoort toe aan haar broertje, Evert Ruivenkamp, en beschrijft zijn ervaringen als Internationaal Brigadist in de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939). Het is het enige dagboek dat bekend is van een Nederlandse ‘Spanjestrijder’ en geeft een boeiend inkijkje in het hoofd van deze tweeëntwintigjarige metselaar uit Den Haag die huis en haard verliet om ten strijde te trekken tegen Franco. Het dagboek laat zien hoe het was om in de jaren dertig voor het eerst naar het buitenland te gaan en een hele nieuwe wereld te ontdekken, maar Evert beschrijft ook de verschrikkingen aan het front en hoe zijn hoop op overwinning langzaam afneemt.
Yvonne Scholten publiceerde al eerder twee boeken over de Spaanse Burgeroorlog: Fanny Schoonheyt. Een Nederlands meisje strijdt in de Spaanse Burgeroorlog (2011) en Bart van der Schelling. De zingende Hollander van de Lincoln Brigade (2015). Ze richtte de database www.spanjestrijders.nl op om alle Nederlandse Spanjestrijders in kaart te brengen. Het dagboek van Evert Ruivenkamp voorzag ze van een inleiding en een nawoord.
Interviewer: Laura Lubbers