Programma Historisch Café 13 april 2022
20.00 – Afrekenen met de vijand. Interview met Marieke Oprel over de naoorlogse omgang met Duitsers in Nederland
Op 20 oktober 1944 verklaarde de Nederlandse regering in Londen alle Duitsers in het Nederlands koninkrijk tot vijandelijke onderdanen. Direct na de bevrijding nam de overheid al de bezittingen van deze Nederlandse Duitsers in beslag, ongeacht hun politieke voorkeur of gedrag tijdens de oorlog. Een uiteenlopende groep van Duitsers die soms al decennialang in Nederland waren, Nederlandse vrouwen die door een huwelijk met een Duitse man de Duitse nationaliteit hadden verkregen, grensboeren en Joodse vluchtelingen voor het nazisme kwamen hiermee in acute problemen. Voor velen van hen dreigde bovendien uitzetting naar Duitsland. Alleen door een ‘ontvijandingsverzoek’ in te dienen konden zij hun verblijfsstatus en geconfisqueerde bezittingen redden. Hierbij werd de bewijslast omgekeerd: om van hun vijandstatus af te komen, dienden zij te bewijzen dat ze in Nederland geworteld waren en zich tijdens de bezetting ‘als goede Nederlanders’ hadden gedragen. Maar welk gedrag hoorde daarbij? En hoe bewijs je zoiets?
Marieke Oprel (1990) is universitair docent politieke geschiedenis aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Ze studeerde Geschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam en promoveerde er in 2020 op een onderzoek naar de omgang met Duitse burgers in naoorlogs Nederland. Afrekenen met de vijand (2021) is een bewerking van haar proefschrift.
Interviewer: Daniel Knegt
20.45 – Pauze
21.00 – Column van Tycho
21.05 – Zwijgen als kunst. Een nieuwe blik op Willem van Oranje – Interview met René van Stipriaan
Willem van Oranje was nog maar 11 jaar toen hij zijn ouderlijk huis in Dillenburg verliet en naar Breda vertrok, om dicht bij het centrum van de Habsburgse macht te worden opgeleid. Hij groeide op tot een vooraanstaand edelman, met een uitgestrekt bezit en toevertrouwd met hoge bestuurlijke en militaire posities. Toch bond hij de strijd aan met de Habsburgse heersers, met grote gevolgen voor zichzelf en de toekomst van Nederland. René van Stipriaan deed twintig jaar onderzoek naar het leven van Willem van Oranje en legt uit hoe deze omslag kon plaatsvinden. In De Zwijger. Het leven van Willem van Oranje corrigeert hij het gebruikelijke beeld van de ‘vader des vaderlands’ op grote interpretaties en kleine details. Vanavond leren we Willem van Oranje kennen als een edelman gedreven door dynastieke ambities, een meester in het beheersen van informatiestromen en een staatsman die het zwijgen tot kunst verhief.
René van Stipriaan is historicus, gespecialiseerd in de geschiedenis van de Nederlandse cultuur en literatuur in de zestiende en zeventiende eeuw. Hij schreef eerder onder meer Het volle leven. Nederlandse literatuur en cultuur ten tijde van de Republiek (circa 1550-1800) (2007) en De hartenjager. Leven, werk en roem van Gerbrandt Adriaensz. Brederode (2018). In november 2021 verscheen zijn biografie over Willem van Oranje.
Interviewer: Eleá de la Porte