Programma Historisch Café 12 februari 2020
20.00 uur – Katholiek in een gereformeerde Republiek, 1570-1750 – Interview met Carolina Lenarduzzi
Hoewel de makers van de Unie van Utrecht in 1579 stelden ‘dat een yder particulier in sijn religie vrij sal moegen blijven’, was de dagelijkse werkelijkheid van de grote groep katholieken in de Nederlandse Republiek heel anders. Kort na het uitbreken van de Opstand werden zij verdreven naar de marge van de samenleving. Hun kerken en kloosters werden onteigend en hun priesters in de ban gedaan. In haar recent verschenen boek Katholiek in de Republiek. De belevingswereld van een religieuze minderheid, 1570-1750 gaat Carolina Lenarduzzi op zoek naar de gevolgen hiervan voor katholieken. Zij laat zien dat het verbod op de uitoefening van hun geloof de Nederlandse katholieken juist dwong om zichzelf opnieuw uit te vinden. Wat betekende het om katholiek te zijn in de gereformeerde Republiek? Vanavond spreken wij met Lenarduzzi over hoe katholieken die vraag beantwoordden. Ze bestudeerde een breed scala aan persoonlijke geschriften, van dagboeken tot autobiografische poëzie. Op basis daarvan toont zij hoe Nederlandse katholieken op inventieve en uiteenlopende wijze hun geloof en cultuur in stand hielden, zowel in de privésfeer als in het publieke domein.
Carolina Lenarduzzi (1960) is jurist en historicus, gespecialiseerd in de vroegmoderne religiegeschiedenis van Nederland. Zij promoveerde in 2018 op een onderzoek naar de belevingswereld van individuele katholieken in de zestiende- en zeventiende-eeuwse Republiek en de manier waarop zij hun geloof in stand hielden in tijden van onderdrukking.
Interviewer: Eleá de la Porte
20.45 uur – Pauze
21.00 uur – Column
21.05 uur – De Hongerwinter
De Hongerwinter heeft een prominente plek in het collectief geheugen van Nederland ingenomen. We kennen allemaal de verhalen en afbeeldingen van kinderen die houtjes van de tramrails verzamelen, of van het eten van bloembollen. Zowel populaire als academische literatuur heeft een beeld gevormd van een groot lijden onder Duitse onderdrukking en bezetting. Tijdens de schaarste en hongersnood zou de samenleving uit elkaar zijn gevallen: we kennen immers ook de verhalen van op zichzelf aangewezen mensen op zoek naar voedsel, en egoïstische voedselverstrekkers die er geld mee konden verdienen.
Ingrid de Zwarte pakt het in haar boek De Hongerwinter (2019) anders aan, onderzocht bestuursarchieven in Engeland, de VS en Duitsland, lokale archieven in heel Nederland, en interviewde ooggetuigen. In ons gesprek richten we ons op haar nieuwe inzichten, over de rol van de Duitsers en de Nederlanders, met veel aandacht voor de vaak vergeten lokale initiatieven. De samenleving toonde namelijk veel veerkracht, en op verschillende niveaus werd hulp georganiseerd, soms succesvol, soms niet. De initiatieven zeggen daarbij ook veel over de sociale structuur van Nederland tijdens de oorlog. Hoe valt het ontstaan van de hongerwinter te verklaren, hoe probeerden mensen zo goed mogelijk om te gaan met de schaarste in een zo’n zware periode, en waarom deden ze het op die manieren?
Ingrid de Zwarte promoveerde in 2018 op haar proefschrift over de hongerwinter. Binnenkort komt deze ook uit in Engelstalige editie. Ze is op dit moment universitair docent agrarische en milieu-geschiedenis aan de Wageningen Universiteit, en is verbonden aan het NIOD en de History Faculty van Oxford. Haar huidige onderzoek richt zich op de verleden en hedendaagse betekenis van Europese hongersnoden.
Interviewer: Nathan van Kleij