Programma Historisch Café 11 december 2019
20.00 uur – Het beroemde maar verdwenen Paleis voor Volksvlijt: een bijzonder stukje geschiedenis van Amsterdam. Interview met Gabri van Tussenbroek
Het Paleis voor Volksvlijt heeft er maar even gestaan: gebouwd tussen 1859 en 1864, verwoest door een brand in 1929. Toch spreekt het nog altijd tot de verbeelding. De Nederlandsche Bank, gebouwd op de locatie van het Paleis, vindt men meestal maar niets en veel inwoners van Amsterdam verlangen terug naar het imposante gebouw uit de 19e eeuw. Maar wat was dit precies voor een gebouw? Waarom is het gebouwd en wat was de rol van Samuel Sarphati in dit hele proces?
In gesprek met Gabri van Tussenbroek zullen we de geschiedenis van het Paleis ontrafelen. Van Tussenbroek bracht dit jaar het boek IJzeren ambitie. Het Paleis voor Volksvlijt en de opkomst van de Nederlandse industrie uit, waarin hij onder andere ingaat op de voorgeschiedenis van het gebouw, de stedelijke ontwikkeling van Amsterdam, de Nederlandse industrie, de functie van het gebouw, de bekende brand en de plek die het Paleis heeft ingenomen in ons collectieve geheugen. Aan de hand van zijn verhaal zullen we de turbulente en fascinerende geschiedenis van het Paleis, maar zeker ook van Amsterdam en Nederland in de 19e eeuw proberen te begrijpen.
Gabri van Tussenbroek is hoogleraar Stedelijke Identiteit en Monumenten, in het bijzonder van de stad Amsterdam, aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast is hij sinds 2005 ook stedelijk bouwhistoricus bij Monumenten en Archeologie van de gemeente Amsterdam. Van Tussenbroek schreef meerdere boeken over Amsterdam, waaronder De toren van de Gouden Eeuw (2017) en Amsterdam en de Nachtwacht (2018).
Interviewer: Anna Teijeiro Fokkema
20.45 uur – Pauze
21.00 uur – Column
21.05 uur – Want dieren zijn precies als mensen… Over de geschiedenis van mens, dier en natuur
Ruim vijftig jaar nadat (Meneer) Jacob de Uil het thema in De Fabeltjeskrant voor het eerst problematiseerde, staat de relatie tussen mens en dier de laatste tijd volop in de historische belangstelling. Onder invloed van de aandacht voor natuurbehoud en klimaatverandering groeit bij historici het bewustzijn dat niet alleen de mens maar ook dieren en de natuur een geschiedenis hebben, zeker als ze verregaand beïnvloed zijn door de mens. Menselijke samenlevingen hebben altijd hun natuurlijke omgeving naar eigen behoeftes aangepast of zelfs herschapen. Dieren waren daarbij tegelijkertijd een gevaar, bron van voedsel en spierkracht, transportmiddel en object van eindeloze culturele fascinatie. Gedomesticeerde dieren gingen in bepaalde mate zelf deel uitmaken van de menselijke maatschappij.
Wat betekenen deze inzichten voor historisch onderzoek? En hoe doe je eigenlijk onderzoek naar dieren of de natuur? En waarom las een halve eeuw geleden op de Nederlandse televisie dagelijks op prime time een uil de krant? Over deze en andere vragen gaat Historisch Café in gesprek met twee historici die zich bezighouden met de geschiedenis van mens, dier en natuur.
Petra van Dam is hoogleraar water- en milieugeschiedenis aan de Vrije Universiteit en houdt zich bezig met de sociaal-economische, politieke en culturele aspecten van de relaties tussen mens, dier en landschap. Ze publiceerde onder andere over natuurrampen, waterstaatsgeschiedenis en de kolonisatie van Nederland door konijnen.
Janna Coomans is postdoc-onderzoeker middeleeuwse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Ze promoveerde op een proefschrift over gezondheid in de middeleeuwse stad en houdt zich inmiddels onder andere bezig met de positie van varkens in deze steden.