Programma Historisch café 14 februari 2018
20.00 uur – Frans fascisme en Europees denken
In februari 1936 bezocht de jonge Franse intellectueel Bertrand de Jouvenel het toevluchtsoord van Hitler in de bergen van Berchtesgaden voor een interview. Hij omschreef hem als een ingetogen man met een oprechte wens voor vrede. Voor Jouvenel vormde het fascisme op dat moment de beste weg naar vrede, een verenigd Europa, Frans-Duitse verzoening en de economische middenweg tussen kapitalisme en communisme.
Daniel Knegt schreef een intellectuele geschiedenis over Bertrand de Jouvenel en Alfred Fabre-Luce, twee even prominente als omstreden Franse denkers die zich manifesteerden in internationale intellectuele en politieke kringen. Vanaf de jaren twintig tot in de naoorlogse periode bewoog hun denken zich tussen liberalisme, fascisme en hoop op een verenigd Europa. Na de oorlog vernieuwden zij zichzelf en drukten hun stempel op neoliberaal gedachtegoed en de opkomst van extreemrechts.
Aan de hand van zijn onlangs verschenen boek Fascism, Liberalism and Europeanism in the Political Thought of Bertrand de Jouvenel and Alfred Fabre-Luce praten we met Knegt over de historische verhoudingen tussen Frans fascisme en Europees- en naoorlogs neoliberaal denken. Hoe bewogen Jouvenel en Fabre-Luce zich tussen deze stromingen? Wat trok hen als Europees georiënteerde, pacifistische intellectuelen aan in het fascisme? En wat vertellen hun transformaties ons over de relaties tussen transnationaal fascisme, neoliberalisme en de opkomst van ultrarechts in naoorlogs Europa?
Daniël Knegt is docent nieuwste geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en redacteur van Historisch Café. Hij specialiseert zich in de geschiedenis van fascisme in een transnationale context, alternatieve vormen van Europees denken, de geschiedenis van twintigste-eeuws Frankrijk en de vroege neoliberale beweging. In 2017 verscheen bij Amsterdam University Press zijn boek Fascism, Liberalism and Europeanism in the Political Thought of Bertrand de Jouvenel and Alfred Fabre-Luce, een bewerking van het proefschrift waarop hij in 2015 promoveerde.
Interviewer: Lucia Admiraal
20.45 uur – Pauze
21.00 uur – Column Thijs
21.05 uur – Nederlanders in Rome
Als er een stad met een lange en veelzijdige geschiedenis wordt geassocieerd, dan is het wel Rome. De stad trekt jaarlijks miljoenen toeristen, waaronder vele Nederlanders, die zich trachten te vergapen aan het Pantheon, de Trevifontein en het Vaticaan. Die aantrekkingskracht van Rome is natuurlijk niet ontstaan met low budget flights. Al eeuwenlang is de ‘eeuwige stad’ een inspiratiebron – en soms ook een kwelling – voor vele reizigers uit de lage landen, van de Bataven tot Harry Mulisch, van Erasmus tot talloze beeldende kunstenaars.
Rome is dan ook veel meer dan een Klassieke bakermat. Rome ís geschiedenis, maar niet een die makkelijk te grijpen is. Het verleden ligt letterlijk overal, over elkaar heen, verborgen, onder de grond, op de ‘verkeerde’ plek. Daar is een goede gids voor nodig. Hier grijpt historicus Arthur Weststeijn in, door middel van zijn recente boek Nederlanders in Rome (Amsterdam 2017), mede ontsproten uit het digitaliseringsproject Hadrianus (www.hadrianus.it) dat Nederlanders en Nederlandse kunst in Rome in kaart bracht. In zijn boek leidt Weststeijn de lezer – en liever nog, de bezoeker van de stad – langs vele monumenten in Rome, met vooral aandacht voor de bekende en onbekende ‘Nederlanders’ die de stad ooit hebben bezocht. Tijdens dit Historisch Café bespreken we natuurlijk een paar voorbeelden. Maar een ander voornaam thema in het boek is net zo boeiend: want hoe lezen we nou de stad Rome? En dan blijkt het gigantische en veel modernere centraal station Termini net zoveel, of misschien wel meer te zeggen over de lange geschiedenis van de stad dan bijvoorbeeld het Colosseum.
Arthur Weststeijn is historicus en doceert Italiaanse geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Hij woonde jaren in Rome, en was daar tussen 2011 en 2017 als historicus verbonden aan het Koninklijk Nederlands Instituut Rome (KNIR).
Interviewer: Nathan van Kleij