Programma Historisch Café 11 oktober 2017
20.00 uur – De Saksen: een geschiedenis van zeven eeuwen identiteitspolitiek
In het Duitse plaatsje Herford staat een ruiterstandbeeld van de vroegmiddeleeuwse Saksische legeraanvoerder Widukind. Zijn heroïsche pose en opvallende vleugelhelm suggereren een negentiende-eeuwse oorsprong. Als icoon van Saksisch verzet tegen de expansiedrang van de Karolingen, vormde Widukind een dankbaar onderwerp van anti-Frans nationalisme in het Duitse rijk. Toch was dit zeker niet de eerste keer dat de Saksen voor een politiek karretje werden gespannen, in de vroege Middeleeuwen zelf kon men er ook wat van.
Er is – voor laatantieke en vroegmiddeleeuwse begrippen – veel over de Saksen geschreven. We komen ze al tegen bij de Alexandrijnse cartograaf Ptolemaeus in de tweede eeuw, en zien vervolgens Romeinen, Merovingers en Karolingen veel aandacht aan ze besteden. Het probleem is dat het bijna altijd anderen zijn die ons iets over de Saksen vertellen; we bekijken ze meestal door een vreemde, politiek gekleurde bril. Ondanks de relatieve overdaad aan beschrijvingen, weten we dus eigenlijk bar weinig van deze ‘proto-Duitsers’.
Hoe schrijf je als historicus de geschiedenis van een volk dat nauwelijks over zichzelf heeft geschreven? Waarom zijn ze zo vaak een populair onderwerp van politiek gedreven beeldvorming geweest? En wat waren de Saksen zelf eigenlijk precies? Deze maand spreken we met historicus Robert Flierman, aan de hand van zijn recent verschenen boek Saxon Identities, AD 150-900, over etniciteit en identiteitspolitiek in de late Oudheid en vroege Middeleeuwen.
Robert Flierman (1986) is als historicus gespecialiseerd in geschiedschrijving en identiteitsvorming in de late Oudheid en de vroege Middeleeuwen. Hij is momenteel werkzaam als docent vroegmiddeleeuwse cultuur en middeleeuws latijn aan de Universiteit van Utrecht.
Interviewer: Frans Camphuijsen
20.45 uur – Pauze
21.00 uur – Column van Gijs
21.05 uur – Lutherjaar! 500 jaar Maarten Luther en de Reformatie (1517-2017)
Op 31 oktober 1517 spijkerde Luther zijn 95 stellingen aan de deur van de Slotkerk in Wittenberg. Hij zette een keten van gebeurtenissen in werking die uiteindelijk zou leiden tot een definitieve scheuring in de christelijke kerk. Het museum Catharijneconvent in Utrecht wijdt dit najaar een tentoonstelling aan de “Man of the Year”: Maarten Luther.
Uit de rijke collectie van pamfletten, schilderijen, zilver, spotprenten, oude boeken en zelfs spiegels en kaartspelletjes blijkt dat het oude beeld van Luther niet meer voldoet. De kracht van zijn ideeën is bekend, maar hoe bracht Luther deze ideeën precies aan de man? Hoe groeide hij uit van onbekende monnik tot icoon van de Reformatie? De tentoonstelling werpt nieuw licht op de rol van Luther in het religieus roerige zestiende-eeuws Europa. Vanavond spreken we met Rianneke van der Houwen, junior-conservator bij het Catharijneconvent, over hoe Luther kon uitgroeien tot icoon van de Reformatie.
Rianneke van der Houwen is junior conservator bij museum Catharijneconvent. Zij werkte mee aan de tentoonstelling Luther die te zien is van 22 september 2017 t/m 28 januari 2018. Rianneke is opgeleid als kunsthistoricus en gespecialiseerd in de Nederlandse prent- en schilderkunst, bijbelse iconografie en christelijk erfgoed.
Interviewer: Eleá de la Porte