20.00 -21:00 uur
De Nederlandse Darwin? Interview met Piet de Rooy
In 1907 vroeg de Nederlandse leraar en boswachter Bernelot Moens koningin Wilhelmina om geld om de evolutieleer proefondervindelijk te bewijzen door mensen met apen te kruisen. Hoewel enkele vooraanstaande buitenlandse wetenschappers Moens steunden, was de Koninklijke Academie van Wetenschappen sceptisch. Toch zegden de koningin en andere leden van het koninklijk huis Moens subsidie toe. Het onderzoek kwam niet van de grond en in 1914 vertrok Moens naar de Verenigde Staten, waar hij fysiologisch onderzoek deed op
scholen voor kleurlingen en pleitte voor rassenvermenging als noodzakelijke stap naar de wereldvrede. Hiermee trok hij al snel de aandacht van de FBI, die een Duitse spion in hem zag en hem vervolgde voor ‘perversiteiten’. Moens werd het land uitgezet, maar Frankrijk bood hem als de ‘Nederlandse Darwin’ een warm onthaal.
In De Nederlandse Darwin verbindt Piet de Rooy de absurde levenswandel van een schijnbaar buitenissige pseudowetenschapper met de ontwikkeling van de biologie en antropologie aan het begin van de twintigste eeuw. In het denken over de afstamming van de mens speelde racisme een belangrijke rol, en veel wetenschappers gingen uit van een geleidelijke overgang tussen mensaap, ‘lagere mensenrassen’ en ten slotte de ‘superieure’ blanke mens. Tegelijk werd er steeds meer getwijfeld aan het essentiële verschil tussen mensenrassen en leverde het onderzoek van schedelmetingen nauwelijks bruikbare resultaten op. Hoe sterk was de mens verwant met mensapen? En hoe zat het met variatie binnen de menselijke soort? Dienden rassen ‘zuiver’ te blijven, of was vermenging juist bevorderlijk?
Piet de Rooy (1944) is emeritus hoogleraar Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde onder andere over de geschiedenis van de sociaal-democratie en de werklozenzorg. In 2014 publiceerde hij Ons stipje op de waereldkaart, waarin hij de Nederlandse geschiedenis plaatst in het kader van internationale ontwikkelingen. Dit is zijn tweede boek over Bernelot Moens.
Interviewer: Daniel Knegt
21:00 – 22:00
Waarom moeten we dit eigenlijk weten?
Het geschiedenisonderwijs in Nederland onder de loep.
‘Geschiedenisleraar van het jaar 2014’ JASPER RIJPMA en lerarenopleider MARC VAN BERKEL gaan in discussie over het huidige geschiedenisonderwijs. Wat vertellen rapporten over de zinvolheid van het geschiedenisonderwijs? Kunnen we leren van het verleden? Welke rol heeft de geschiedenisdocent? Hoe gaan we om met de (soms onrealistische) verwachtingen aan het onderwijs en de druk van het curriculum?
Moderator: Inger Schaap
Over Marc van Berkel
- Lid van de Nederlandse Delegatie (Educatie) bij International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA)
- Research associate Center for Historical Culture, (Holocaust education in Germany and the Netherlands), EU Rotterdam
- Docent Contemporaine Geschiedenis, Instituut voor Leraar en School Nijmegen (HAN)
- Lid Onderwijsprogrammaraad Duitsland Instituut Amsterdam
- Lecturer Modern European History, Central College Iowa, Leiden
1993-2007 Docent Geschiedenis/Sectieleider/ Decaan VWO (Dalton Voorburg)
1991-1993 Docent Maatschappijleer/Geschiedenis (S&P Weiterbildung Rostock, Duitsland)
1989-1991 Bedrijfsjournalist (Stichting Nationaal Onderwijscentrum Bedrijfstak Horeca Zoetermeer)
Over Jasper Rijpma
Jasper Rijpma (1984) werkt op het Hyperion lyceum in Amsterdam als docent geschiedenis. Ook geeft hij een vak genaamd Grote Denkers, dat hij samen met collega’s ontworpen heeft. Grote denkers is een combinatie tussen levensbeschouwing, maatschappijleer, geschiedenis en filosofie. Wereldgericht onderwijs, waarbij leerlingen samen Groot leren Denken. Op zijn school heeft Jasper daarnaast ‘Bureau V’ opgericht, waar leerlingen zich voor kunnen aanmelden die willen verdiepen, versnellen, verrijken of verbreden.
Op 4 oktober 2014 werd Jasper verkozen tot Leraar van het Jaar voor de sector voortgezet onderwijs. Het jury rapport luidde:
“De jury is onder de indruk van de authentieke en inspirerende persoonlijkheid van deze kandidaat en de diepe persoonlijke motivatie om alles uit leerlingen te halen wat erin zit. Deze collega werkt op weloverwogen pedagogische wijze en combineert structuur en vrijheid op een hele goede manier. De vrijheid van de leerling staat voorop, maar de regie wordt in eigen hand gehouden. Samenwerking met collega’s staat hoog in het vaandel. Deze leraar is ambitieus en innovatief in het streven om de beste lessen te geven. Reflecteren op eigen lesgeven is van groot belang. Geen standaardwerk maar altijd maatwerk. Hij wil leerlingen inspireren voor brede, maatschappelijke thema’s en hun kritisch en creatief denkwerkvermogen stimuleren.”
Als leraar van het jaar zet Jasper zich in voor de thema’s curriculumvernieuwing en ‘maatwerk’. In zijn blogs vraagt Jasper aandacht voor wezenlijke vragen over het ‘waartoe’ van het onderwijs, waarbij hij pleit voor een versterking van het bildung-aspect van het onderwijs. Ook vraagt Jasper meer aandacht voor talentontwikkeling, flexibele onderwijsprogramma’s en oog voor individuele verschillen in de klas.