Programma Historisch Café 9 april 2014
20.00 uur – Het verraad van het meisje met het rode haar: open vragen rondom de Velser affaire
De Velser affaire is misschien wel de meest omstreden zaak uit de periode 1940-1945. Volgens verschillende (complot)theorieën zou een groot aantal Joden en linkse idealisten, waaronder ‘het meisje met het rode haar’ Hannie Schaft, door leden van het verzet en het politiekorps van Velsen aan de Duitse bezetter verraden zijn. Dit zou bovendien gebeurd zijn op bevel van de Nederlandse regering in ballingschap. Hoewel de zaak de laatste decennia uitgebreid onderzocht is, zijn er altijd vragen onbeantwoord gebleven. Waarom is de zaak bijvoorbeeld nooit door de Nederlandse justitie onderzocht? De historicus Bas von Benda-Beckmann schreef vanaf 2011 met geld van de Stichting Onderzoek Velser Affaire aan zijn boek De Velser Affaire. Een Omstreden Oorlogsgeschiedenis in Kennemerland (2013). Is het hem gelukt om alle vragen over de roemruchte zaak te beantwoorden? En waarom staan de gebeurtenissen in Velsen tijdens de oorlog eigenlijk zo diep in ons collectieve geheugen gegrift?
Bas von Benda-Beckmann (1976) promoveerde in 2010 op zijn proefschrift A German Catastrophe. German Historians and the Allied Bombings 1945-2010. Sinds begin dit jaar is hij werkzaam bij het NIOD waar hij een onderzoeksproject over het Nederlandse verzet voorbereidt.
Interviewer: Thomas Smits
20.45 – pauze
21.00 – Individualisering als mythe – Discussie met Bram Mellink en Oskar Verkaaik
Het traditionele verhaal van het naoorlogse Nederland gaat ongeveer als volgt. Eerst waren we verzuild. De samenleving was verkokerd, maar binnen iedere zuil heerste er een hecht groepsgevoel. Toen kwamen de jaren ’60-’70, die leidden tot ontzuiling en een sterke drang naar ‘vrijheid-blijheid’, met veel ruimte voor zelfontplooiing, maar ook tot een duidelijk verlies aan gemeenschapszin. In zijn boek Worden zoals wij. Onderwijs en de opkomst van de geïndividualiseerde samenleving sinds 1945, dat binnenkort bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschijnt, zet historicus Bram Mellink vraagtekens bij deze geijkte lezing van de Nederlandse geschiedenis van na 1945. Hij betoogt dat achter veelgehoorde mantra’s als ‘worden wie je bent’ en ‘jezelf zijn’ uiteindelijk een sterk groepsdenken schuilgaat. Individualisering is, volgens de analyse van Mellink, op de keper beschouwd slechts een nieuwe levensbeschouwing, die zich net zozeer als haar voorgangers kenmerkt door groepsdenken en uitsluiting van de niet-geïndividualiseerde Ander (de moslim, de orthodoxe christen), die weigert te ‘worden zoals wij’.
Tijdens dit Historisch Café gaat Mellink over deze prikkelende stellingname in debat met antropoloog Oskar Verkaaik, van wie in 2011 het boek Ritueel burgerschap verscheen, over het verschijnsel van de inburgeringsrituelen en de hedendaagse Nederlandse worsteling met zijn identiteit. Is de individualisering van Nederland daadwerkelijk een mythe? Of vergelijkt Mellink toch appels met peren wanneer hij individualisering als een nieuwe vorm van groepsdenken typeert? Aan de hand van het gesprek met Mellink en Verkaaik proberen we op deze en andere vragen antwoord te krijgen.
Bram Mellink (1985) is momenteel als docent en postdoctoraal onderzoeker verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Aan diezelfde universiteit promoveerde hij in 2013. Worden zoals wij vormt de handelseditie van zijn proefschrift.
Oskar Verkaaik (1963) is antropoloog en eveneens verbonden aan de Universiteit van Amsterdam.
Gespreksleiding: Ivo Nieuwenhuis