Programma Historisch café 13 februari 2019
20.00 uur – Wederopbouwboerderijen: traditie versus moderniteit. Interview met Sophie Elpers
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden in Nederland meer dan 9.000 boerderijen totaal verwoest. Dit gebeurde zowel tijdens de Duitse inval als aan het einde van de oorlog. Met name boerderijen in de Grebbelinie, Noord-Brabant, Gelderland en Limburg werden getroffen. Al tijdens de bezetting werd een deel van de boerderijen hersteld, maar ook na 1945 vonden grote wederopbouwwerkzaamheden plaats. Sophie Elpers onderzocht deze zogeheten wederopbouwboerderijen uit de periode 1940-1955, waarin de strijd tussen traditie en modernisering als centraal kader fungeerde.
In 2019 verscheen het boek Wederopbouwboerderijen. Agrarisch erfgoed in de strijd over traditie en modernisering, 1940-1955. Hierin bespreekt Elpers de nauwe relatie tussen enerzijds debatten over plattelandsarchitectuur en anderzijds over hoe de toekomst van deze boerderijen moest worden weergegeven. Interessant hierbij is dat er niet één betrokken partij aan te wijzen is: zowel de Duitse bezetter als verschillende Nederlandse organisaties waren betrokken bij het wederopbouwproces. Dit leverde verschillende perspectieven, debatten en ideologische vraagstukken op. De landbouw kon gemoderniseerd worden, tegelijkertijd had de 
wederopbouw met ideologische standpunten te maken en was traditie ook van belang.
In gesprek met Sophie Elpers zal worden ingegaan op de grote vraagstukken rondom het wederopbouwproces. Welke actoren bemoeiden zich met de wederopbouwboerderijen, wat was de rol van moderniteit en traditie, wat is de rol van identiteit hierin en hoe kunnen wij dit vandaag de dag nog terugzien?
Sophie Elpers werkt als onderzoeker etnologie aan het Meertens Instituut (KNAW) en is als wetenschappelijk medewerker verbonden aan het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland bij het Openluchtmuseum. Zij is gespecialiseerd in alledaagse materiele cultuur, rurale cultuur, musea en immaterieel erfgoed.
Interviewer: Anna Teijeiro Fokkema
20.45 uur – Pauze
21.00 uur – Column van Gijs
21.05 uur – Pragmatische wereldverbeteraars: de opmerkelijke geschiedenis van eerlijke handel
Het verhaal van de beweging voor eerlijke handel is een behoorlijk succes: het fairtradelabel is niet meer weg te denken uit supermarktschappen en ook de wereldwinkel is bij velen bekend. Maar denk ook aan de slaafvrije chocolade van Tony’s Chocolonely.
Het is een verhaal over pragmatische activisten: ‘gewone burgers die de wereld willen veranderen’. De beweging wilde deze verandering teweegbrengen via invloed op de politiek, maar net zo goed op bedrijven. ‘De markt’ was te veranderen, maar hiervoor moest wel wat water bij de wijn worden gedaan. De beweging voor eerlijke handel bestond dan ook zeker niet uit louter radicale wereldverbeteraars. Misschien spreekt deze sociale beweging daarom wat minder tot onze verbeelding dan andere?
Heel nuttig dus, dat Peter van Dam dit succesverhaal heeft opgetekend in Wereldverbeteraars. Een geschiedenis van fair trade (2018). Vanavond is hij te gast in het Historisch café om erover te vertellen. We zullen leren hoe de beweging tot stand kwam en waarom Nederland een belangrijke rol heeft gespeeld in haar geschiedenis.
Maar het verhaal van de beweging voor eerlijke handel is niet alleen een geschiedenis. Het is immers nog lang niet af. Hoe zet onze gast deze recente geschiedenis af tegenover de nog volop gaande strijd voor eerlijke(re) handel? En hoe verliep zijn zoektocht naar zeer recente bronnen?
Peter van Dam is universitair docent Globalisering, Religie en Transnationale Civil Society aan de UvA. Eerder schreef hij onder andere Een calvinistisch land? Religie in Nederland (2018) en Staat van verzuiling. Over een Nederlandse mythe (2011).
Interviewer: Thijs van Leeuwen