Athenaeum Boekhandel is hoofdsponsor van het Historisch Café
Athenaeum Boekhandel is hoofdsponsor van het Historisch Café
In de column zal Keppy ingaan op het schrijverschap en op zijn stad Amsterdam waar een dwaas de geschiedenis probeert terug te draaien. Hij poneert het venijn in de staart met een korte beschouwing op Nederlands-Indië.
Herman Keppy is journalist en schreef onlangs de historische roman Tussen Ambon en Amsterdam (Conserve 2004), waarover zijn collega Frènk van der Linden in radioprogramma Kunststof uitriep: ‘Een ongelooflijk, zinsbegoochelend boek.’
Naar aanleiding van het verschijnen van Zelfbewuste stadstaat 1650-1813. Geschiedenis van Amsterdam, Deel II-2 (Sun 2005). In de 17de eeuw groeide Amsterdam uit tot een metropool. In de jaren na 1650 werd de vierde uitleg gerealiseerd. De aanleg van deze vergroting was gebaseerd op de verwachting dat Amsterdam ook na 1650 even onstuimig zou blijven groeien als in de voorgaande periode. Wat was de rol van migratie op deze groei? Hoe assimileerden de nieuwkomers zich in de groeiende stad? Deze en andere vragen zullen aan de orde komen in een interview met een van de samenstellers van De Geschiedenis van Amsterdam, Maarten Prak.
Maarten Prak is hoogleraar Economische en Sociale Geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Zijn specialisme is de sociale geschiedenis van steden in de vroegmoderne periode. In dat verband publiceerde hij onder meer artikelen over armoede, burgerschap, gilden, regenten en schutterijen. Hij is ook de auteur van Gouden Eeuw: het raadsel van de Republiek, dat in 2002 verscheen.
Een fictief verhaal -vooral met een persoonlijke perceptie- heeft vaak meer beeldingskracht, dan een gedegen studieboek. Historisch romans leveren dus een grote bijdrage aan het historisch bewustzijn of wordt er door de fictie een nieuwe werkelijkheid geschetst, die helemaal niet klopt?
Twee ervaren schrijfsters gaan in gesprek over de mogelijkheden en beperktheden van historische roman. Waarom kozen zij voor deze vorm? Hoe deden zij onderzoek en was het schetsen van een juist tijdsbeeld voor hun een doel?
Hanny Alders debuteerde in 1987 met de historisch roman Non nobis, over de ondergang van de Tempelridders en ontving hiervoor het Gouden Ezelsoor. Geloofsvervolging en conflicten tussen andersdenkenden vormen het thema van heel haar oeuvre. Haar laatste boek In het spoor van de Moor (2004), neemt de lezer mee naar het legendarisch Al –Andalus in Spanje.
Jacqueline Zirkzee debuteerde in 2001 met de omvangrijke roman Mykene, waarin elementen uit de oude Griekse mythologie en geschiedenis zijn verweven tot een romantisch en avontuurlijk verhaal. Haar tweede roman, Tristan en Isolde (2004) is een hervertelling de oude Keltische sage van de twee geliefden. Het verhaal speelt zich af in de zesde eeuw, op het breukvlak van twee tijdperken.
SUN is uitgever van hoogwaardige boeken, bestemd voor een breed intellectueel en cultureel geïnteresseerd publiek. De nieuwe serie Geschiedenis van Amsterdam zal uiteindelijk vijf rijk geïllustreerde banden gaan omvatten. Meer informatie over dit unieke project vindt u op de website. Zelfbewuste stadstaat 1650-1813. Geschiedenis van Amsterdam, Deel II-2 kunt u tijdens het Historisch Café aanschaffen.
De boeken van Herman Keppy, Hanny Alders en Jacqueline Zirkzee worden uitgegeven door Conserve en zullen tijdens het Historisch Café gekocht kunnen worden. Kijk op de website voor deze en andere historisch romans. Reis in gedachten naar de middeleeuwen, de farao´s in Egypte, de Griekse oudheid, Suriname, Nederlands Indië en nog veel meer.
Met drie auteurs van uitgeverij Conserve vanavond kan ik er niet aan ontkomen wat reclame voor de uitgeverij te maken, vandaar dat conserveblikje. Terwijl er in Nederland opeens meer boeken worden verkocht, is het kennelijk gekkenwerk om er een uitgeverij op na te houden. De branche wordt overspoeld met fusies, overnames, weglopers en faillissementen. Chapeau voor Kees de Bakker, directeur, boekhouder, administrateur, postkamermedewerker en loopjongen van uitgeverij Conserve.
Hij is gek... schrijvers zijn altijd gek. Georges Simenon schreef: Hoeveel Balzac’s, Dostojevski’s hebben niet, nacht aan nacht, in nagenoeg onverdraaglijke omstandigheden, alles hardnekkig getrotseerd om de mensen verhalen te vertellen. (...)
Ik verzoek u, mij te willen geloven wanneer ik beweer dat de jongeman die Le Pont des Arches schreef ervan overtuigd was dat het schrijven van romans geen bestaan oplevert en dat schrijven geen beroep is, maar een roeping waarvan men slechts persoonlijke voldoening mag verwachten.’(...) Waarom kiezen sedert de wereld bestaat zoveel mensen, wie alle wegen open staan, die weg, die nergens heen leidt?’
De twee gekken die later vanavond worden geïnterviewd houden zich bezig met het schrijven van historische romans, een boeksegment dat het zeer goed doet, als je het niet vergelijkt met de kookboeken van Jamie Oliver. Het mooie van een historische roman is of dat zou het moeten zijn, dat de lezer zich helemaal kan inleven in een situatie, een persoon en een tijd van lang geleden. Maar als het boek wordt dichtgeslagen is het met een zucht, ‘dit was andere tijden, terug naar de onze.’
Dat geldt niet voor Guido Frankfurther. Hij is hier in Amsterdam, in het stadsdeel Centrum wethouder Inrichting Openbare Ruimte en Monumenten. Guido slaat plaatjesboeken open van Amsterdam die een ver verleden verbeelden, wellicht heeft hij zelfs de Geschiedenis van Amsterdam deel II ingekeken. En dan krijgt hij visioenen. Hij ontdekte dat de Westerstraat en Elandsgracht vroeger grachten waren, het zouden opnieuw grachten moeten worden, bedacht hij. Het leverde hem de bijnaam Guido de Grachtengraver op, maar uiteraard komen die grachten er niet, want de bewoners en winkeliers willen het niet: jaren rotzooi voor de deur, minder parkeerplaatsen. Hadden wij Guido allang kunnen vertellen, maar hij had er vele fotomontages, brieven, vergaderingen en beleidsnota’s voor nodig.
Guido zag ook dat geparkeerde fietsen het stadsgezicht bederven, zijn ei van Columbus is de ondergrondse fietskelder. Kosten per plek 5.500 Euro, maar Guido gelooft dat het goedkoper kan. Amsterdam met een geschiedenis van kostenoverschrijdende projecten, Guido de rasoptimist gelooft dat het goedkoper kan.
Op het Leidseplein is inmiddels één fietsenstalling in gebruik, die uiteraard leeg staat. Hadden wij hem kunnen vertellen. En nu hebben we Guido de Torenbouwer. Hij wil de Haringpakkerstoren en de Jan Roodenpoortstoren terubrengen, opgericht in de tijd van de Geschiedenis van Amsterdam deel II en gesloopt in 1829. ‘Iedereen is het erover eens dat de vestingstorens gezichtsbepalend zijn voor Amsterdam,’ meldt Guido (bent u er over gevraagd? ik ook niet!). En hij verzekert ons dat zonder optimisme niets van de grond komt en dat zijn plan net als het vorige inmiddels veel bijval geniet. Ambtenaren hebben een half jaar de tijd gekregen om de haalbaarheid van dat plan te onderzoeken. En zo worden er opnieuw duizenden euro’s verkwist aan een fata morgana. Stel dat de torens terugkomen, dan begrenzen zij een groot deel van de Singel dat zich, zonder bestemmingsplan heeft ontwikkeld als het Tweede Wallengebied van Amsterdam. Geen leuke plaats om te leven, met gigantische hoeveelheden glurende, dronken en pissende mannen. De prostituees en hun klanten zijn gezichtsbepalend en zullen dat ook blijven na de bouw van de torens. De Haringspakkerstoren zal nabij de Koepelkerk staan waar het hoerengebied begint, de Jan Rodenpoortstoren zal uitkijken op de straat van het geboortehuis van Multatuli, op het geboortehuis van Multatuli na een straat vol bordelen. Maar dat ziet Guido kennelijk niet, noch een van de andere wethouders... sinds het vertrek van Rob Oudkerk.
Trouwens Multatuli, ook zo’n gekke schrijver: wereldberoemd en gestorven in ellendige armoede. Het Multatulihuis kreeg alsnog subsidie, mag blijven bestaan. Hoewel Multatulifan hoeft dat voor mij niet. Een gedenkplaat op de gevel volstaat en die urn, de sofa waarop hij stierf en de boekencollectie onderbrengen in het Koloniaal Museum is mijn devies. En prop er het Moluks Museum, het Surinamemuseum en Antillenmuseum bij. Ja, weg met het KIT-Tropenmuseum, laat maar zien wat de Hollanders hebben uitgevreten in de koloniën, met vaste en wisselende tentoonstellingen. Ik ben een gemiddelde Amsterdammer, het zal er beter lopen dan nu.
De vorige keer hier in het Historisch Café heb ik me rotgeërgerd aan Suzanne Legêne van het KIT. In de vaste museumopstelling laat zij niets zien van de visie van Indonesiërs op Nederlands-Indie, verklaarde zij, vanwege de verbroken contacten met Indonesië sinds 1949. O, daarom treffen wij er nu de KNIL-officier Himpies aan uit een boek van Maria Dermout. Hoe romantisch, ik citeer Dermout: ‘Haar zoon had blootshoofds gestaan, zijn kraag losgetrokken (zij wist wel hij kon zo staan, het hoofd even achterover) toen tussen het geboomte door een pijl recht in zijn open hals drong’ einde citaat.
Zielige Himpies heeft werkelijk bestaan, hij heette Cornelis van Aart. Dezelfde scene uit het KIT en Dermouts boek worden beschreven in het verslag van de resident van Ambon: ‘Op 7 juni overviel de 1e luitenant C. van Aart een schuilplaats van de gevluchte bevolking van Lapilaitoto. Deze werd verdedigd en met eenige moeite genomen. Groote bloedplassen bewezen dat de vijand een 10-tal gewonden had. Onzerzijds gewond werd de luitenant Van Aart door een pijlschot in den hals.’ De mensen van dat dorpje hadden niets misdaan en die KNIL-patrouille had daar niets te zoeken. Boontje kwam om zijn loontje. Maar onze KNIL-held Van Aart heeft een paar jaar geleden wel een beeld in het KIT gekregen. Tsja, die verbroken contacten sinds 1949...
En iemand in het publiek hier vorige keer riep dat er ondanks de sombere geschiedenis van Nederlands Indië, ik citeer ‘ook veel, heel veel goede Nederlanders in Indië zijn geweest.’ Hij verwees naar zijn vader een idealistische tropenarts tot in het Jappenkamp. Ik ontken niet dat er individuën zijn geweest die het beste voor hadden met Indonesië en de Indonesiërs, maar het koloniaal syteem was fout en het overgrote deel van de kolonialen eveneens. En het Jappenkamp verandert daar niets aan. Trouwens, als er voldoende ‘Inlandse artsen’ waren opgeleid, had er helemaal geen Nederlandse tropenarts hoeven te worden uitgezonden. Toevallig heb ik een beetje expertise, ik heb er een boek over geschreven. Daarin citeer ik Mohammed Hatta over de Hollandse overheersing. Hatta die met Soekarno met de Japanners heulde en met Soekarno Indonesië onafhankelijk verklaarde. Het citaat, Suzanne, werd overigens lang voor 1949 opgetekend: ‘Hebzucht en winstbejag zijn de primaire motieven van de Hollandse kolonisatie in Indonesië. Bij de analyse van de gedragslijn, die de blanke overheerser volgt ter bevrediging zijner primaire motieven, komen wij tot de slotsom, dat bestendiging van het Nederlands gezag in Indonesia het ideaal is van de kolonisator. En zijn middelen daarvoor zijn geweld en bedrog.’
Mogen er nog vele historische romans worden geschreven en mogen die nog vaak nederlands-indië als onderwerp hebben. Er moet nog veel rechtgezet worden. En moge guido frankfurther ouderwets de stad uitgejaagd worden in pek en veren, want op de singel hoeft geen toren rechtgezet te worden.
Herman Keppy, 9 maart 2005
