Beschrijving van het programma

Eigenzinnig engagement: Nederlandse historici in de twintigste eeuw

Thema-avond naar aanleiding van het verschijnen van Ik wil wekken en waarschuwen. Gesprekken over Nederlandse historici en hun eeuw (Aksant, Amsterdam) door Wim Berkelaar en Jos Palm door Wim Berkelaar en Jos Palm.

20.00 – Onwillekeurig leermeester van de natie – Column door Han van der Horst

Han van der Horst is historicus. Hij werkt bij de Nuffic, de Nederlandse organisatie voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs. In het VPRO-programma OVT bespreekt hij boeken en films. Onlangs publiceerde hij Een bijzonder land. Het grote verhaal van Nederland (Amsterdam 2008), dat gebaseerd is op de Canon van Nederland. Vorig jaar schreef hij Onze premiers (1901-2002). Hun weg naar de top (Amsterdam 2007)

20.15 – Wat beweegt historici? – Interview met Wim Berkelaar en Jos Palm

Wat maakt historici interessant? Hoe overleven ze hun eigen tijd? Alleen vertellen hoe het verleden in elkaar zat, is niet genoeg. Grote historici kenmerken zich door een dubbel engagement: met het verleden en met het heden.

Over tien Nederlandse historici die op een eigenzinnige wijze van zich dedenhoren in de afgelopen eeuw , schreven Jos Palm en Wim Berkelaar een boek: Johanna Naber, Johan Huizinga, Pieter Geyl, Jan Romein, L.J. Rogier, Jacques Presser, P.J. Bouman, Loe de Jong, Ger Harmsen en Hans Righart.

Zij leefden in een eeuw van extremen, van stromingen als fascisme, nationaal-socialisme en communisme, in een eeuw ook die de emancipatie van vrouwen, arbeiders, religieuze minderheden en anderen zag. Deze historici konden het niet laten te reageren op wat ze om zich heen zagen gebeuren.

Maar wat hebben deze historici ons nu nog te zeggen, nu hun eigen tijd voor ons ook verleden is geworden? Is hun werk door hun dubbele engagement, met het verleden en hun tijd, juist niet verouderd? Of heeft de betrokkenheid met de eigen tijd ook nu nog iets te zeggen?

Wim Berkelaar is als historicus verbonden aan het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme aan de Vrije Universiteit. Hij schrijft voor het Historisch Nieuwsblad en het Nederlands Dagblad. Onlangs publiceerde hij Het is ons een eer en een genoegen. Eredoctoraten aan de Vrije Universiteit sinds 1930.

Jos Palm is historicus en journalist. Hij werkt als redacteur voor OVT, het historisch radioprogramma van de VPRO en hij schrijft voor Trouw en De Groene Amsterdammer. Onlangs verscheen van hem De vergeten geschiedenis van Nederland.

Interviewer: Joop Hopster

21.00 uur – Pauze

21.15 uur – Bieden historici nog perspectief? – Debat met Klaas van Berkel, Han van der Horst en H.L. Wesseling

In de twintigste eeuw bemoeiden Nederlandse historici zich met de hele wereld. Maar hoe is dat vandaag de dag? Weten historici nog perspectief te bieden of is het geschiedkundig bedrijf in Nederland vervallen in navelstaarderij?

Terwijl de grote historici van de afgelopen eeuw boeken over internationale onderwerpen en Nederlandse geschiedenis vaak afwisselden, lijkt de fixatie op de eigen Nederlandse geschiedenis de laatste jaren alleen maar toe te nemen. Men maakt zich druk om een nationale canon, maar nauwelijks om de geschiedenis van de wereld.

Geven historici ons nog een perspectief op de wereld is de tijd van het dubbele engagement voorbij en gaat het alleen nog maar over de geschiedenis van een klein land? Weten historici nog lijnen naar de toekomst door trekken en morele oriëntatie te bieden, zoals Loe de Jong dat deed, of is het tijdperk van de historicus als wegwijzer definitief voorbij?

Klaas van Berkel is hoogleraar geschiedenis na de middeleeuwen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij promoveerde op Isaac Beeckman (1588-1637) en de mechanisering van het wereldbeeld (1953). Zijn laatste boeken zijn Academische illusies. De Groningse universiteit in een tijd van crisis, bezetting en herstel, 1930-1950 (Amsterdam 2005) en De stem van de wetenschap Geschiedenis van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Deel I 1808-1914 (Amsterdam 2008).

H.L. Wesseling is emeritus hoogleraar algemene geschiedenis aan de Universiteit Leiden en oud-rector van het NIAS te Wassenaar. Zijn proefschrift heette Soldaat en krijger. Franse opvattingen over leger en oorlog, 1905-1914 (1969). Recente boeken van zijn hand zijn Frankrijk in oorlog, 1870-1962. De meest dramatische eeuw uit de Franse geschiedenis (Amsterdam 2005) en Zoon en vader, Vader en zoon (Amsterdam 2008).

Gespreksleiding: Jan Dirk Snel